Ολοκληρώθηκαν στις 8 Αυγούστου 2018 οι εργασίες στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη, οι οποίες διενεργούνται από το Πανεπιστήμιο Emory της Ατλάντα και το Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης υπό την αιγίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Τη διεύθυνση ερευνών έχει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Emory στην Atlanta, κ. B. D. Wescoat. Η αμερικανική αποστολή επανέλαβε φέτος τις ανασκαφές για πρώτη φορά μετά από 22 έτη, στο πλαίσιο ενός νέου πενταετούς ερευνητικού προγράμματος, η εκτέλεση του οποίου εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και εποπτεύεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Έβρου.
Μία εξαιρετική αν και φευγαλέα εικόνα του σημαντικού ρόλου της μυστηριακής λατρείας στην ελληνιστική εποχή
Η έρευνα του Ιερού των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη, το οποίο γνώρισε μεγάλη ακμή από το τέλος του 4ου έως και τον 2ο αιώνα π.Χ., προσφέρει μία εξαιρετική αν και φευγαλέα εικόνα του σημαντικού ρόλου της μυστηριακής αυτής λατρείας στην ελληνιστική εποχή. Οι φετινές έρευνες επικεντρώθηκαν στα μνημεία του δυτικού τμήματος του Ιερού των Μεγάλων θεών που βρίσκονταν γύρω από το μνημείο της περίφημης Φτερωτής Νίκης της Σαμοθράκης: τη Στοά, τον Περίβολο της Νίκης και το Θέατρο. Η ανασκαφή στο Θέατρο επέτρεψε να εντοπιστούν εκ νέου ορισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία που είχαν έρθει στο φως στη διάρκεια της γαλλοτσεχικής ανασκαφής το 1923, όπως τα ίχνη που καθορίζουν α) την περίμετρο της ορχήστρας, β) οκτώ σειρές εδωλίων, γ) τέσσερις κλίμακες και δ) τη θέση του διαζώματος. Εντοπίστηκαν, επίσης, τμήματα εδωλίων από ζωηρό κόκκινο ρυόλιθο και λευκό ασβεστόλιθο και τα κατάλοιπα ενός μεγάλου πήλινου αγωγού διαμέτρου περίπου 0,25 μ., ο οποίος έτρεχε κάτω από το δάπεδο του διαζώματος
Η επιστημονική ομάδα εργάστηκε παράλληλα για τη δημοσίευση της αρχιτεκτονικής της Στοάς και των μνημείων που πλαισίωναν το άνδηρό της. Η Στοά διακρίνεται τόσο για την κλίμακά της, περίπου 104 μ. σε μήκος, όσο και για το υλικό της, επειδή είναι το μόνο μεγάλο μνημείο του Ιερού που έχει κατασκευαστεί αποκλειστικά από τοπικό ασβεστόλιθο προερχόμενο από το λατομείο του Ακρωτηρίου κοντά στη σημερινή Καμαριώτισσα. Το κτήριο, μολονότι ούτε ένας λίθος πάνω από την κρηπίδα του δεν διασώζεται στη αρχική του θέση, έχει να επιδείξει ένα πλήθος αρχιτεκτονικών στοιχείων: έως σήμερα έχουν βρεθεί περισσότερα από 1.700 ασβεστολιθικά αρχιτεκτονικά μέλη, 1.000 πήλινα θραύσματα από το σύστημα της στέγης και πολυάριθμα θραύσματα κονιαμάτων από τη διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων. Προσεκτικές μετρήσεις έδειξαν ότι η κρηπίδα στο σύνολό της είχε μία σταθερή κλίση 1:100 από νότια προς βόρεια. Η κλίση αυτή ήταν σκόπιμη και για τη διευθέτησή της έγιναν τροποποιήσεις στην κιονοστοιχία και στον βόρειο θριγκό.
Το άνδηρο που περιέβαλλε τη Στοά αποτελούσε ένα εξαιρετικό τόπο έκθεσης αναθημάτων μεγάλης κλίμακας, τα οποία πλαισίωναν τη Στοά σε εντυπωσιακή διάταξη. Το Μνημείο της Νίκης της Σαμοθράκης ήταν αναμφίβολα το πιο επιβλητικό απ’ αυτά. Το σύνολο των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, που χαρακτηρίζεται από μεγάλη αποσπασματικότητα, δείχνει ότι, εκτός του δωρικού κίονα με το μνημείο του Φιλίππου Ε΄, στο άνδηρο υπήρχαν επίσης ένα μνημείο σε ιωνικό κίονα, αρκετά μνημεία σε ορθοστάτες, ίσως ένα μνημείο σε πεσσό και πολλά μικρότερα μνημεία κατασκευασμένα από διάφορους τύπους μαρμάρου.
Συνεχίστηκαν, τέλος, οι εργασίες για την περαιτέρω ανάπτυξη ενός τρισδιάστατου ψηφιακού μοντέλου του Ιερού, ενώ αντικείμενα μελέτης αποτέλεσαν η μετρολογία της αρχιτεκτονικής της Σαμοθράκης, η πετρογραφική ανάλυση τοπικών λίθων που χρησιμοποιήθηκαν στη αρχιτεκτονική του Ιερού και τα ευρήματα που προέρχονται από την ανασκαφή της Στοάς στη δεκαετία του ’60.
(Στην κεντρική φωτογραφία: Μελέτη των αρχιτεκτονικών στοιχείων της Στοάς στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στη Σαμοθράκη)
