Η Πνευματική Πορεία του Γένους, με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο
Ολοκληρώθηκε το μοναδικό έργο του Κ. Σπ. Στάικου, με χορηγό την INTERAMERICAN
Tο τετράτομο έργο Η Πνευματική Πορεία του Γένους με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, του Κώστα Σπ. Στάικου, συμπληρώθηκε με την έκδοση του τελευταίου τόμου και αποτελεί, πλέον, ένα μοναδικό επίτευγμα συμπερίληψης όλων των στοιχείων και πληροφοριών για την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική Γραμματεία, από τα μέσα του 13ου αιώνα μέχρι τα πρώτα χρόνια του 19ου, πριν από την Επανάσταση του 1821.
Την εξέχουσα σημασία αυτού του πονήματος την αναδεικνύει ο εορτασμός κατά το 2021 της συμπλήρωσης 200 χρόνων από το ξέσπασμα του αγώνα για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού, δεδομένου ότι η ελληνική πνευματική παράδοση έθρεψε το φρόνημα για την Παλιγγενεσία. Το κύριο θέμα, που πραγματεύεται ο συγγραφέας στους τέσσερις τόμους, είναι η ίδρυση και η λειτουργία τυπογραφικών κέντρων στη Δύση και την Ανατολή, με σκοπό την έκδοση κοσμικών και θρησκευτικών βιβλίων για το Γένος και τους απανταχού ελληνόφωνους.
Ο Α΄ τόμοςδιερευνά τις πνευματικές διαδρομές των Ελλήνων από τον 13ο έως τα μέσα του 16ου αιώνα, με αφετηρία την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204. Αναλύονται διεξοδικά η διάδοση της ελληνικής γλώσσας στην Ιταλία και ο διαχρονικός ρόλος της Εκκλησίας, τόσο των βασικών εκπροσώπων της όσο και των πατριαρχείων και των μοναστηριών, που υπήρξαν κέντρα εκπαίδευσης και μεταλαμπάδευσης της αρχαίας πνευματικής παράδοσης.
Στον Β΄ τόμο, που καλύπτει την περίοδο από τον 16ο μέχρι τα μέσα του 17ουαιώνα, αναδεικνύεται ο ακριβής ρόλος που διαδραμάτισε το ελληνικό χειρόγραφο και έντυπο βιβλίο όχι μόνον ως φορέας εκπαίδευσης και γνώσης, αλλά και ως συνδετικός κρίκος για τη διαμόρφωση της συνείδησης του Γένους μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια. Αποτυπώνεται η εικόνα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις διάφορες πόλεις της Ιταλίας και περιγράφονται τα του ελληνικού κοσμικού και λειτουργικού βιβλίου και τα τυπογραφικά χαρακτηριστικά του (σελίδα τίτλου, πρωτογράμματα, επίτιτλα και εικόνες εντός και εκτός κειμένου).
Ο Γ΄ τόμος, που διερευνά την περίοδο από τα μέσα του 17ου έως τις αρχές του 18ουαιώνα, περιλαμβάνει ποικίλες εκφράσεις των λογίων του Γένους στη Δύση και την Ανατολή, σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η (ελληνική) τυπογραφία στις παρίστριες ηγεμονίες, κυρίως από την εποχή όπου Έλληνες αναλαμβάνουν το αξίωμα του οσποδάρου. Παρουσιάζεται,επίσης, το δίκαιο που επικρατούσε κατά την Τουρκοκρατία, πολιτικό και εκκλησιαστικό, ενώ επισημαίνεται η σχέση του με το βυζαντινό μέσω της αναφοράς σε εκδόσεις, όπως είναι η Εξάβιβλος του Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου.
Με τον Δ´ τόμο, που αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από τις αρχές του 18ου αιώνα μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια στις αρχές του 19ου, ολοκληρώνεται το έργο. Γίνεται αναλυτικά λόγος για τα νέα κέντρα της βιβλιοπαραγωγής πέρα από τη Βενετία,που συνέβαλαν στην πνευματική ανάταση των Ελλήνων.Πυκνές είναι οι αναφορές στους πρωτεργάτες του φωτισμού του Γένους,και μάλιστα στον Αδαμάντιο Κοραή και τον κύκλο του, καθώς και στους Εθνεγέρτες, όπως ήταν ο Ρήγας Φεραίος και οι σύντροφοί του.
Ο συγγραφέας, ο ιστορικός του βιβλίου και αρχιτέκτων Κώστας Σπ. Στάικος, προλογίζοντας τον Δ΄ τόμο της Πνευματικής Πορείας του Γένους, σημειώνει για τις γόνιμες συνεργασίες που βοήθησαν στην έκδοση: «(…) επιβάλλεται μια γενικότερη αποτίμηση της συμβολής φίλων και φιλόβιβλων, ειδικών ερευνητών σε ποικίλα και διαφορετικά γνωστικά πεδία και μελετητών συγγραμμάτων που, είτε έχουν εκδοθεί είτε όχι, είναι πάντως απρόσιτα ακόμη και στο εξειδικευμένο κοινό. (...) Θέλω να εκφράσω τις θερμότατες ευχαριστίες μου στον Όμιλο INTERAMERICAN και ιδίως στον Διευθύνοντα Σύμβουλο κύριο Γιάννη Καντώρο για την οικονομική αρωγή του -και όχι μόνο- στην πραγμάτωση της έκδοσης αυτής, που είναι προϊόν της πολύχρονης και αγαστής φιλίας μου με τον Γιάννη Ρούντο, θερμό φιλόβιβλο και εραστή των Γραμμάτων και της Τέχνης».
